Obowiązek informacyjny i prawidłowe RRSO

Jednym z głównych zarzutów, jakie podnosimy wobec banków w sprawach SKD jest błędne wyliczenie RRSO przez bank. 

Zarzut ten jest istotnie powiązany z kwestią nieprawidłowego wskazania przez bank całkowitej kwoty kredytu, o czym już pisaliśmy. [KLIKNIJ]

OBOWIĄZEK INFORMACYJNY

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. kredytodawca w umowie powinien podać m.in.:

rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Analogiczny zapis zawiera Art. 10 ust 2. lit. g Dyrektywy 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki

Wskaźnik RRSO jest jednym z najważniejszych wskaźników, który kredytodawca jest obowiązany przedstawić kredytobiorcy. Określenie w umowie RRSO wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jego obliczenia:

• ma umożliwić konsumentowi sprawdzenie, czy podane przez przedsiębiorcę wartości zostały podane w sposób prawidłowy, a jeśli nie, dochodzenie jego praw, w szczególności prawa do odstąpienia od umowy przewidzianego w art. 14 dyrektywy 2008/48[1],

• ma umożliwić konsumentowi podjęcie decyzji w kwestii zawarcia umowy o kredyt przy pełnej znajomości faktów, w tym w szczególności umożliwić porównanie ofert różnych przedsiębiorców[2].

Zgodnie z orzecznictwem TSUE założenia przyjęte do obliczenia RRSO muszą być wyraźnie wskazane w umowie o kredyt i nie wystarczy w tym względzie, aby konsument mógł je sam zidentyfikować, analizując warunki tej umowy[3].

Również w orzecznictwie Sądów krajowych podnosi się, że wymóg podania wszystkich założeń przyjętych do obliczenia RRSO zawarty został między innymi po to, aby na podstawie podanych przez kredytodawcę informacji, konsument mógł powtórzyć obliczenia i zweryfikować poprawność podanych w umowie kredytowej danych[4].

Istotnie w omawianej kwestii wypowiedział się również Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z dnia 15 listopada 2023 r. w sprawie o sygn. II Ca 2434/22[5] w uzasadnieniu, którego wskazano:

Tymczasem na gruncie rozpatrywanej sprawy, w umowie brak jest określenia założeń przyjętych do obliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, co nie może uchodzić za działanie prawidłowe, spełniające kryterium należytej staranności ocenianej przez pryzmat zawodowego charakteru działalności powoda na rynku finansowym (art. 355 § 2 k.c.). Słusznie też pozwany podnosi, iż nawet sam fakt, iż założenia te są tożsame z parametrami wskazanymi w załączniku nr 4 do ustawy nie zwalnia pożyczkodawcy z obowiązku choćby zasygnalizowania tej kwestii w warunkach umowy tak, by konsument był tego świadomy. Właśnie z faktu, iż umowa winna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały wynika obowiązek zamieszczenia takiego odesłania, czego w niniejszej umowie brak. W konsekwencji przyjąć należało, iż brak zamieszczenia w umowie wszystkich elementów wskazanych w art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy stanowił naruszenie spoczywającego na powodzie obowiązku informacyjnego, przewidzianego w art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

Założenia przyjęte do obliczenia RRSO nie mogą ograniczać się wyłącznie do prozaicznego stwierdzenia, że „RRSO zostało obliczone przy założeniach przyjętych w umowie” itp. – taki sposób przedstawienia założeń przyjętych do obliczenia RRSO nie stanowi wypełnienia obowiązku informacyjnego na gruncie art. 5 ust. 1 pkt 12 u.k.k. oraz art. 30 ust 1 pkt 7 u.k.k.

Omawiany zarzut podnosimy w sprawach o SKD, gdy bank nie podał w umowie założeń przy których obliczono RRSO, odwołując się w tej materii do pozostałej treści umowy.

Obowiązek informacyjny wobec konsumenta w omawianym zakresie nie jest spełniony w sytuacji, w której kredytobiorca musi poszukiwać w umowie przyjętych przez Bank założeń samodzielnie. Metodologia obliczenia RRSO powinna być w umowie przedstawiona transparentnie i w sposób zrozumiały dla przeciętnego konsumenta.

ZAGROŻENIE DLA KONSUMENTÓW

Na zagrożenie dla konsumentów wynikające z podania zarówno kwot zaniżonych jak i zawyżonych wskazuje orzecznictwo Sądów krajowych.

• podanie kwoty zaniżonej pozbawia konsumenta rzetelnej informacji na temat kosztu udzielanego im kredytu, którą mogliby porównać z informacją uzyskaną od innych potencjalnych kredytodawców i w ten sposób wybrać najkorzystniejszą dla siebie ofertę[6],

• podanie kwoty zawyżonej stanowi wprowadzenie konsumenta w błąd[7], ponieważ, z punktu widzenia interesów kredytobiorcy, RRSO określa poziom jego periodycznych obciążeń związanych ze spłatą zaciągniętego kredytu[8].  W takiej sytuacji kredytobiorca pozostaje w błędzie i myśląc, że takie (zawyżone) koszty rzeczywiście przysługują kredytodawcy, w zaufaniu je uiszcza w każdej spłacanej racie[9].

RRSO A KREDYTOWANIE KOSZTÓW

Do błędnego określenia RRSO może dojść wskutek przyjęcia przez kredytodawcę, że dopuszczalne jest pobieranie odsetek od „kredytowanych” kosztów [KLIKNIJ] Niewątpliwie nie jest dopuszczalne podawanie przy wyliczeniu RRSO kwoty prowizji jako wchodzącej w zakres pojęcia całkowita kwota kredytu.

Poinformowanie konsumenta o całkowitym koszcie kredytu w postaci RRSO obliczanej za pomocą swoistej formuły matematycznej jest więc, jak wskazują w istocie motywy 31 i 43 dyrektywy 2008/48, niezmiernie istotne. Po pierwsze informacja ta przyczynia się bowiem do przejrzystości rynku, ponieważ umożliwia ona konsumentowi porównanie ofert kredytowych. Po drugie umożliwia ona konsumentowi dokonanie oceny zakresu podejmowanego zobowiązania[10].

Skoro zatem kredytodawca bezpodstawnie nalicza odsetki także od „kredytowanych” kosztów, to narusza tym samym art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. Trudno uznać, że uwzględnienie w RRSO kosztów naliczonych w sposób sprzeczny z art. 359 § 1 k.c. za działanie spełniające kryterium należytej staranności ocenianej z perspektywy tego, że kredytodawcy co do zasady zawodowo trudnią się udzielaniem kredytów konsumenckich. (art. 355 § 2 k.c.)[11].

Orzecznictwo Sądów powszechnych potwierdza, że w przypadku, gdy kredytodawca dopuszcza się niedozwolonej praktyki w postaci oprocentowania „kredytowanych” kosztów, to automatycznie rzutuje to na nieprawidłowe wyliczenie RRSO[12].

Zgodnie z uzasadnieniem Wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2022 r. w sprawie o sygn. XII C 2191/21[13] w sytuacji, w której konsument podważa wartość RRSO, podnosząc zarzut niewłaściwego jej obliczenia przy użyciu nieprawidłowych danych, wówczas to przedsiębiorca-bank ma obowiązek wykazania spornej okoliczności poprawności zawartego w umowie wyniku równania matematycznego – to na banku spoczywa ciężar dowodu.

PODSUMOWANIE

Banki nagminnie nie wypełniają ciążącego na nich obowiązku informacyjnego wynikającego z u.k.k. poprzez wskazywanie w umowie błędnej wysokości RRSO lub niepodawanie założeń, na jakich podstawie owe RRSO zostało obliczone. Stanowi to przesłankę do skorzystania z SKD.

Źródła:

[1] Wyrok TSUE z 23.01.2025 r. sygn. C-677/23

[2] Wyrok TSUE z  16.07.202o r.  sygn.  C‑686/19

[3] Wyrok TSUE z 23.01.2025 r. sygn. C-677/23

[4] Wyrok Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 17 października 2022 r., I C 286/22, LEX nr 3616307

[5] Dostęp na stronie https://orzeczenia.ms.gov.pl

[6] Wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2021 r., I C 1662/21 (LEX nr 3566232):

[7] Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 08.11.2024 r. w sprawie o sygn. V Ca 3480/23, dostęp: https://orzeczenia.ms.gov.pl

[8] Wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z 28.09.2017 r. w sprawie o sygn. I C 531/17 upr.  dostęp: https://orzeczenia.ms.gov.pl

[9] Wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2021 r., I C 1662/21 (LEX nr 3566232):

[10] wyrok SR w Warszawie z 20.12.2023 r., II C 576/23, LEX nr 3664236.

[11] Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 29.12.2021 r., II Ca 1067/21, LEX nr 3337160.

[12] Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 lutego 2024 r., V Ca 3268/23 (LEX nr 3709915),  Wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z 28.09.2017 r. w sprawie o sygn. I C 531/17 upr., Wyrok Sądu Okręgowego - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 maja 2021 r., XVII AmA 4/21, Legalis nr 2601262,   Wyrok S.OKIK w Warszawie z 20.12.2016 r., XVII AmA 53/16, LEX nr 2206139.,

Wyroki dostępne na stronie: https://orzeczenia.ms.gov.pl/ : Wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 11 stycznia 2023 r., I Ca 478/22 (LEX nr 3550701)  Wyrok SR w Warszawie z 17.10.2022 r., I C 286/22, LEX nr 3616307.Wyrok SR w Chełmnie z 5.12.2023 r., I C 495/22, LEX nr 3715153. Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 08.11.2024 r. w sprawie o sygn. V Ca 3480/23, Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 25.05.2024 r. w sprawie o sygn. V Ca 1170/23

[13] Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 31.01.2022 r., XII C 2191/21, LEX nr 3329371.