Brak jasnych oraz transparentnych przesłanek zmiany tabeli opłat i prowizji.

Dzisiaj prezentujemy kolejny zarzut, który bardzo często podnosimy w imieniu naszych klientów w sprawach o sankcję kredytu darmowego.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. w umowie kredytu konsumenckiego powinny zostać określone warunki, na jakich „inne koszty, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową” mogą ulec zmianie.

Nasi Klienci często przekazują nam do analizy umowy, w których powyższe zmiany kosztów opisane są niewystarczająco, np. poprzez odesłanie do zmian we wskaźnikach publikowanych przez różne organy, czy też wprowadzenie nowych przepisów prawa.

Taki sposób sformułowania przesłanek do zmiany kosztów obciążających konsumenta pozostawia instytucji finansowej pełną swobodę w zmianie kosztów – konsument w dniu zawierania umowy nie jest w stanie jednoznacznie określić, w jakich sytuacjach może dojść do zmiany wysokości obciążających go opłat. Banki przyznają sobie w taki sposób uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania konsumenta.

Wywody TSUE w wyroku z dnia 13 lutego 2025 r. sprawie o sygn. C-472/23 potwierdzają zasadność podnoszenia przez Nas w takich sytuacjach zarzutu naruszenia przez instytucję finansnową art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.

Banki dopuszczają się nienależytego zrealizowania obowiązku informacyjnego poprzez brak podania w umowie jasnych oraz zwięzłych warunków pozwalających na dokonywanie zmian w zakresie opłat i prowizji, a nie wskutek skorzystania, czy też nie, z uprawnienia do ich modyfikacji.

Zasady zmiany opłat powinny być jasne i jednoznaczne – tak, aby konsument nie był wprowadzany w błąd i mógł przewidzieć ciążące na Nim skutki finansowe. 

W zakresie ustalonym w dyrektywie 2008/48 umowa ma w sposób kompletny regulować sytuację prawną konsumenta i w pełni informować go o wszystkich okolicznościach mających wpływ na zakres jego zobowiązania. Zgodnie z zasadą kompletności umowy TSUE uznaje, że umowa nie może odsyłać do innych dokumentów (np. regulaminów czy przepisów prawa), jeśli chodzi o koszty i obowiązki konsumenta. Dotyczy to także zapisów o zmianie kosztów, z wyjątkiem sytuacji, gdy chodzi o zmianę stóp procentowych opartych na wskaźniku referencyjnym[1]. W literaturze przedmiotu nie budzi wątpliwości, iż uzasadnione jest skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, gdy naruszono wymagania dotyczące jednoznaczności oraz zrozumiałości dostarczanych informacji. Wniosek ten wspiera wykładnia funkcjonalna, skoro przepis art. 45 ust. 1 u.k.k. ma na celu mobilizowanie przedsiębiorców do prawidłowego wykonywania obowiązków informacyjnych odnoszących się do treści umów konsumenckich[2].

Zapisy odwołujące się do ogólnych wskaźników ekonomicznych (np. dane GUS), niejasnych kryteriów (np. zmiana usług banku) czy też zmian prawa (np. nowe przepisy podatkowe) nie spełniają wymogów dyrektywy 2008/48 i nie chronią konsumenta. W efekcie konsument nie jest w stanie ocenić, jakie zobowiązania finansowe mogą go czekać w przyszłości.

We wspomnianym już wyroku z dnia 13 lutego 2025 r., TSUE uznał, iż oceniane przez Sąd odsyłający warunki zmiany opłat i prowizji zostały określone na podstawie trudnych do zweryfikowania dla konsumenta wskaźników, co w ostateczności skutkować powinno stwierdzeniem naruszenia przez przedsiębiorcę obowiązku informacyjnego.

Dla skuteczności sankcji kredytu darmowego nie ma znaczenia istotność naruszeń poczynionych przez instytucję finansową ani ich wypływ na interesy konsumenta. Sankcja wynikająca z art. 45 ust. 1 u.k.k., jako następstwo niewłaściwego postępowania profesjonalisty, musi być dotkliwa na tyle, aby odczuł on skutki swego nieprawidłowego działania oraz nie podejmował nieuczciwych praktyk w przyszłości. 

W Unii Europejskiej ochrona konsumentów jest priorytetem – ma poprawiać warunki życia obywateli, dlatego polityka w tym obszarze jest stale rozwijana[3]. Porządek prawny UE stawia nacisk na maksymalizację ochrony konsumentów, zobowiązując Państwa Członkowskie do wprowadzenia faktycznych rozwiązań, mających prowadzić do wzmocnienia gwarancji ich ochrony, co polski ustawodawca uczynił zapewniając „słabszym” stronom zobowiązania, w razie nieuczciwego i bezprawnego postępowania przedsiębiorcy, instrument przekształcający kredyt konsumencki w kredyt darmowy.

Stanowisko prezentowane przez Nas w sprawach Naszych Klientów przeciwko instytucjom finansowym w zakresie nieprawidłowości przy kształtowaniu tabeli opłat i prowizji i określenia warunków uzasadniających jej zmiany w umowach znajduje zatem odzwierciedlenie w poglądach TSUE, który nie tylko dostrzega niedookreśloność przywoływanych przesłanek, ale także konieczność zastosowania w związku z tym sankcji pozbawiającej profesjonalistę prawa do odsetek i opłat, wprowadzonej przez art. 45 ust. 1 u.k.k.

[1] Ł. Węgrzynowski, TSUE o sankcji kredytu darmowego i nie tylko. Omówienie wyroku TS z dnia 13 lutego 2025 r., C-472/23 (Lexitor), LEX/el. 2025.

[2] Tak też T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. IV, LEX/el. 2025, art. 45.

[3] Por. S. Kaczorowska, A. Kurzyńska-Lipniewicz, Prawne aspekty ochrony konsumenta w Polsce i w Unii Europejskiej, Legnica 2009, s. 5.